Өтпелі экономикасы бар елдерде әлеуметтік диалогты қолдау және нығайту ерекше мәнге ие. Әлеуметтік әріптестік (трипартизм) қоғамның негізгі мүшелерін білдіретін үкімет, жұмыс берушілер мен жұмысшылар ұйымдары арасындағы мүдделерді келісудің маңызды құралы болып табылады.

Үшбұрышты ынтымақтастық - бұл тең келіссөздер қағидатына негізделген, мемлекеттік шенеуніктер, жұмыс берушілер, кәсіподақтар арасындағы ымыраға жету, әлеуметтік жанжалдардың алдын алу және әлеуметтік-еңбек қатынастарын реттеудің қоғамдық тетігінің негізін құрайтын қатынастарды реттеудің әлеуметтік-саяси механизмі.

Қазақстандағы әлеуметтік әріптестік жүйесінің өркениетті дамуы 1994 жылы Қазақстан Республикасының Президенті қабылдаған «Әлеуметтік, экономикалық және еңбек қатынастары аясындағы әлеуметтік әріптестік туралы» қаулының негізінде басталды.

Осы қаулы Үкімет, жұмысшылардың республикалық бірлестіктері және жұмыс берушілердің республикалық бірлестіктері арасында жыл сайынғы Бас келісімнің жасалуын анықтады; министрліктер, кәсіподақтардың салалық қауымдастықтары және тиісті салалық жұмыс берушілер арасында салалық келісімдер жасасу және жергілікті атқарушы органдар, жұмысшылар мен жұмыс берушілер бірлестіктері арасында.

Жұмыспен қамту, жалақы, азаматтарға әлеуметтік кепілдіктер және халықтың әлсіз топтарын әлеуметтік қорғау мәселелері келіссөздердің басым бағыттары ретінде белгіленді.

Осы шешімнің арқасында республикада еңбек қатынастарын ұжымдық келісімді реттеудің көп деңгейлі жүйесі құрылды: мемлекет - өнеркәсіп - аймақтар - кәсіпорындар.

Бұл шешім республикадағы үшжақты ынтымақтастықтың нормативтік-құқықтық базасын дамытуға негіз болды. Бүгінгі таңда Қазақстанда әлеуметтік әріптестікті реттейтін нормативтік құқықтық база жасалды.

«Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік әріптестік туралы» заңның, кейіннен Еңбек кодексінің қабылдануымен әлеуметтік диалог Үкімет өкілдері, жұмысшылар мен жұмыс берушілер арасындағы кеңестер мен келіссөздердің институционалды тетігі мәртебесін алды.

 Қазақстан Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдерінің ішінде алғашқы болып әлеуметтік әріптестік туралы заң қабылдады.

Қазіргі уақытта Қазақстандағы республикалық, аймақтық және салалық деңгейде әлеуметтік әріптестік органдары жұмыс істейді (ҚР Еңбек кодексінің 147-бабы).

Әлеуметтік әріптестік тараптары үшжақты ынтымақтастықтың барлық деңгейлерінде әлеуметтік диалогты дамыту бойынша көптеген жұмыстар атқаруда.

Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасарының төрағалығымен әлеуметтік әріптестік және әлеуметтік-еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі республикалық үшжақты комиссия жұмыс істейді. Республикалық үшжақты комиссия (РҮК) - өзінің жоғары кеңесші органы, өз қызметін келесі түрде жүзеге асырады:

 - Қазақстан Республикасы Үкіметі, жұмысшылардың республикалық бірлестіктері және жұмыс берушілердің республикалық бірлестіктері өкілдерінің кездесулері;

- РТК жұмыс топтарының отырыстары;

- консультациялар, ұжымдық келіссөздер, әлеуметтік және еңбек және байланысты экономикалық қатынастардың негізгі салаларында Тараптардың ұстанымдарын келісу.

РҮК отырыстары еңбек және әлеуметтік даму саласындағы ең өзекті мәселелерді шешеді.

Республикалық деңгейде әлеуметтік әріптестіктің негізгі тараптары болып Қазақстан Республикасы Үкіметінің уәкілетті өкілдері, жұмысшылардың республикалық бірлестіктері және жұмыс берушілердің республикалық бірлестіктері табылады (Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 148-бабы).

Қазақстан Республикасындағы жұмысшылардың республикалық бірлестіктерін Қазақстан еңбек конфедерациясы, Қазақстан Республикасының Кәсіподақтар федерациясы, «Қазақстан кәсіподақтары «Аманат» республикалық кәсіподақтар бірлестігі ұсынады, негізгі мақсаты - жұмысшылардың мүдделерін қорғауды қамтамасыз ету.

Жұмыс берушілердің республикалық бірлестіктерін «Атамекен» ҚР Ұлттық кәсіпкерлер палатасы және Қазақстан Республикасы Жұмыс берушілер конфедерациясы ұсынады.

Жұмыс берушілер мен жұмысшылар бірлестіктері қызметінің негізгі мақсаттары мен міндеттері: мемлекеттік органдарда, қоғамдық және басқа ұйымдарда, соның ішінде шетелдік ұйымдарда өкілдік ету;

өз бірлестіктерінің мүшелеріне құқықтық, экономикалық, ұйымдастырушылық және басқарушылық сипаттағы практикалық және консультативтік көмек.

Жыл сайын республикалық деңгейде әлеуметтік әріптестер Бас келісімді жасасу бойынша консультациялар мен келіссөздер жүргізеді,

Осы құжатқа сәйкес Үкімет, жұмыс берушілер және кәсіподақтар республикалық және әлеуметтік қатынастарды реттеудің негізгі қағидаттары бойынша келісілген ұстанымдар мен міндеттемелерді анықтайды.

2021 жылдың 12 наурызында әлеуметтік әріптестік тараптары арасында Бас келісімге қол қойылды.

Бүгін кәсіподақ бірлестіктерінің өкілдері 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізу жоспарланып отырған "Әлеуметтік әріптестік туралы" ҚР жаңа Заңының жобасын белсенді талқылауда. Кәсіподақтар әлеуметтік серіктестіктің ең мүдделі және дәйекті тарапы, келісімдер мен ұжымдық шарттар жасасу жөніндегі барлық келіссөздердің бастамашысы болып табылады. Кәсіпорындағы кәсіподақ комитетінің барлық қызметінің негізгі нәтижесі Ұжымдық шарт болып табылады, онда қызметкерлердің мүдделерін қорғауда орталық рөл белгіленген.

 «Алматы кәсіподақтар одағы»

кәсіподақтарының аймақтық бірлестігінің баспасөз орталығы