Халықты әлеуметтік қолдау жөніндегі белсенді шаралардың арқасында 2001-2021 жылдар кезеңінде Қазақстанда кедейлік деңгейі, яғни табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен халықтың үлесі 46,7%-дан 5,2%-ға дейін төмендеді.
Әлеуметтік саясаттың негізгі міндеті және оның тиімділігінің басты өлшемі Қазақстан халқының әл-ауқатын ұдайы арттыру болып табылады. Елдегі кедейлік деңгейінің серпінді төмендеу үрдісі 2000-2005 жылдар кезеңінде қолданыста болған республикалық бағдарламаларды іске асырудың нәтижесі болды. Бұл үдерісте 2002 жылы күшіне енген «Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек туралы» Заңның қабылдануы ерекше рөл атқарды. Бұл құжатта қандай да бір объективті себептерге (жасына, уақытша еңбекке жарамсыздығына, денсаулық жағдайына, жұмыстың болмауына және т.б.) байланысты өз тыныс – тіршілігі үшін жағдайларды қамтамасыз етуде қиындық көріп отырған табысы аз азаматтарға атаулы әлеуметтік көмек (бұдан әрі – АӘК) көрсету көзделеді.
Елдің индустриялық дамудың жаңа кезеңіне өтуі жағдайында қолданыстағы ең төменгі әлеуметтік стандарттарды қайта қарау, АӘК күшейту, енжар көмектен өмірлік қиын жағдайды еңсеру үшін отбасылардың еңбек белсенділігі мен күш-жігерін ынталандыратын белсенді саясатқа көшу қажеттілігі қалыптасты. Осыған байланысты 2020 жылдан бастап атаулы әлеуметтік көмек көрсетудің қолданыстағы жүйесі түзетілді. Негізгі бағдар еңбекке ынталандыру, табысы аз азаматтардың табыстары мен мемлекеттік қолдау мөлшерлерін есепке алуға қатысты ашықтық пен әділдікті қамтамасыз ету болды.
Енгізілген шараларды іске асыру кешенде жүзеге асырылады және көпбалалы аналарды қолдауды, жаңғыртылған атаулы әлеуметтік көмекті, кепілдік берілген әлеуметтік топтаманы қамтиды.
АӘК көрсетудің жаңа тәсілдері мыналарды көздейді:
1) табысына қарамастан 4 және одан да көп кәмелетке толмаған балалары бар көпбалалы отбасыларға отбасындағы балалардың санына байланысты сараланған мөлшерде төленетін мемлекеттік жәрдемақы. 2022 жылы 4 баласы бар отбасылар үшін жәрдемақы мөлшері 16,03 АЕК – 50 975 теңге, 5 баласы бар отбасылар үшін 20,04 АЕК – 63 727 теңге, 6 баласы бар 24,05 АЕК – 76 479 теңге, 7 баласы бар 28,06 АЕК – 89 231 теңге, 8 және одан да көп баласы бар көпбалалы отбасыларға – әр балаға 4 АЕК-тен болды.
2) АӘК көрсетудің қолданыстағы жүйесін жаңғырту:
– АӘК тоқсан сайынғы тағайындауы қайтарылды;
– еңбекке қабілетті АӘК алушыларға қойылатын талаптар күшейтілді;
– учаскелік комиссиялар институты күшейтілді.
3) оқу орны бойынша тегін тамақтануды, қалалық қоғамдық көлікте жеңілдікпен жол жүруді, мектеп нысаны мен керек-жарақтарымен қамтамасыз етуді, мектеп жасына дейінгі балалар үшін – азық-түлік жиынтықтарымен және гигиеналық керек-жарақтармен қамтамасыз етуді көздейтін 1 жастан 18 жасқа дейінгі табысы аз отбасылар қатарындағы балалар үшін кепілдік берілген әлеуметтік топатама енгізілді.
Осы жылдың 1 қазанына АӘК 129 мың отбасына немесе 668 мың адамға тағайындалды, жалпы алғанда АӘК алушылардың 22%-ы шартсыз ақшалай көмек, 78%-ы шартты ақшалай көмек алды.
Шартты ақшалай көмек алатын еңбекке қабілетті АӘК алушылар қатарынан жұмыспен қамтылғандар және жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің белсенді шараларына тартылғандар саны 70% – ды құрайды.
2022 жылдың 1 қазанына әлеуметтік топтама алушылар саны 343 мың баланы құрады, оның ішінде азық-түлік пакетін 1 жастан 6 жасқа дейінгі 178,4 мың бала алды, «Жаппай оқыту» қоры шеңберінде 7 жастан 18 жасқа дейінгі 164,6 мың бала көмек алды.
Жалпы республика бойынша 2022 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша
43 млрд теңге төленді.
Еңбекке ынталандыруға және табысы төмен отбасылардың өмірлік қиын жағдайды еңсеруіне бағытталған енгізілген шаралар АӘК алушылар санын өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 1,4 есеге төмендетуге мүмкіндік берді.
Жалпы, жаңа тәсілдер табысы аз азаматтарға көмек көрсетудің атаулылығын, ашықтығын және әділдігін қамтамасыз етуге мүмкіндік берді және оларға еңбекке жаңа серпін береді.
За 20 лет уровень бедности в Казахстане снизился на 41,5%
По данным Министерства труда и социальной защиты населения РК, благодаря активным мерам по социальной поддержке населения за период с 2001 по 2021 годы уровень бедности в Казахстане, то есть доля населения с доходами ниже прожиточного минимума снизилась с 46,7% до 5,2%.
Основной задачей социальной политики и главным критерием ее эффективности является неуклонное повышение благосостояния народа Казахстана. Тенденция динамичного снижения уровня бедности в стране стала результатом реализации республиканских программ, которые действовали в период с 2000 по 2005 годы. Особую роль этом процессе сыграло принятие закона «О государственной адресной социальной помощи», вступившего в действие в 2002 году. Этим документом предусматривается оказание адресной соцпомощи (далее – АСП) малообеспеченным гражданам, которые в силу тех или иных объективных причин (возраста, временной нетрудоспособности, состояния здоровья, отсутствия работы и т. д.) испытывают трудности в обеспечении условий для собственной жизнедеятельности.
В условиях перехода страны к новой стадии индустриального развития сложилась необходимость пересмотра действующих минимальных социальных стандартов, усиление АСП, переход от пассивной помощи к активной политике, стимулирующей трудовую активность и усилия семей для преодоления трудной жизненной ситуации. В связи с этим с 2020 года действующая система предоставления адресной социальной помощи была скорректирована. Главным ориентиром стала мотивация к труду, обеспечение прозрачности и справедливости в отношении учета доходов малообеспеченных граждан и размеров государственной поддержки.
Реализация введенных мер осуществляется в комплексе и включает в себя поддержку многодетных матерей, модернизированную адресную социальную помощь, гарантированный социальный пакет.
Новые подходы в оказании АСП предусматривают:
1) Государственное пособие многодетным семьям, имеющим 4-х и более несовершеннолетних детей, выплачиваемое независимо от доходов, в дифференцированных размерах в зависимости от количества детей в семье. В 2022 году размер пособия для семей с 4 детьми составляет 16,03 МРП – 50 975 тенге, для семей с 5 детьми 20,04 МРП – 63 727 тенге, с 6 детьми 24,05 МРП – 76 479 тенге, с 7 детьми 28,06 МРП – 89 231 тенге, с 8 и более детей – по 4 МРП на каждого ребенка.
2) Модернизацию действующей системы оказания АСП:
– возвращено ежеквартальное назначение АСП;
– усилены требования к трудоспособным получателям АСП;
– усилен институт участковых комиссий.
3) Внедрен гарантированный социальный пакет для детей из числа малообеспеченных семей в возрасте от 1 до 18 лет, предусматривающий бесплатное питание по месту обучения, льготный проезд на городском общественном транспорте, обеспечение школьными формой и принадлежностями, для детей дошкольного возраста – обеспечение продуктовыми наборами и гигиеническими принадлежностями.
На 1 октября т.г. АСП назначена 129,9 тыс. семьям или 668,8 тыс. человек. Безусловную денежную помощь получили 22% из всех получателей АСП, обусловленную денежную помощь – 78%.
Из числа трудоспособных получателей АСП, которым предоставляется обусловленная денежная помощь, количество занятых и вовлеченных в активные меры содействия занятости составляет 70%.
На 1 октября т.г. численность получателей ГСП составила 343 тыс. детей, в том числе продуктовый пакет получили 178,4 тыс. детей в возрасте от 1 до 6 лет, помощь в рамках фонда «Всеобуч» получили 164,6 тыс. детей в возрасте от 7 до 18 лет.
В целом по республике по состоянию на 1 октября 2022 года выплачено 43 млрд тенге.
Введенные меры, направленные на мотивацию к труду и преодоление семьями с низкими доходами трудной жизненной ситуации, позволили снизить количество получателей АСП в 1,4 раза по сравнению с аналогичным периодом прошлого года.
В целом новые подходы позволили обеспечить адресность, прозрачность и справедливость оказания помощи малообеспеченным гражданам, и дают им новый стимул к труду.